علامه عسکری و زیارت عاشورا

«عاشورا بعنوان یک حادثه تاریخی عامل حیات دوباره اسلام است و حضرت سیدالشهدا آنچه در صحنه عاشورا انجام داد ؛ بزرگترین عامل حیات دوباره اسلام را ‍‍‍پدید آورد ؛ زیارت عاشورای معروف دارای مؤیدات وتوثیقات خبری است و من خودم زیارت عاشورا می خواندم ومی خوانم»
حضرت آیت الله علامه سید مرتضی عسکری (ره)

مرحوم علامه عسکری که بحق مرزبان حریم اهل بیت شناخته شده است، از هر فرصتی برای تبیین عقاید حقه مکتب اهل‌بیت (ع) استفاده می‌نمود که به فرموده خودشان در نوجوانی بر پیشانی خود نوشته بودند «وقف اهل بیت» و به اعتراف تاریخ این وقف را در غیر موقوف علیه صرف نکردند .
اما در یکی از جلساتی که از علامه عسکری دعوت بعمل آمده بود تا سخنرانی نمایند، پس از پایان سخنرانی ایشان و بر اساس روش مجالس ایشان که حتما هر کس سوالی دارد مطرح کند تا پاسخ داده شود، سوالات زیادی در همان مجلس طرح گردید و از جمله سوالات این بود که حکم لعن برخی افراد چیست؟ ایشان در پاسخ فرموده بودند که استدلالات مکتب تشیع بقدری قوی است که هیچ‌گاه نوبت به لعن وسب نمی‌رسد و در این بین شخصی پرسیده بود: پس حکم لعن‌هایی که در زیارت عاشورا آمده چیست؟ و ایشان در پاسخ فرموده بودند که این زیارت عاشورای مشهوری که اکنون موجود است دارای برخی ح‍ذف و اضافات است و مفصلا در این‌باره صحبت کرده بودند؛
اما برخی مغرضین گفته بودند که مرحوم علامه عسکری منکر زیارت عاشورا است !!!!!!!!
به همین خاطر وبه جهت تنویر اذهان عمومی نظر مرحوم علامه عسکری را در مورد زیارت عاشورا از حجت الاسلام سلیمی خواهر زاده مرحوم علامه عسکری و مدیر مسؤول مركز العلامة العسكري للدراسات الاسلامية جويا شديم كه این گفتار را ذیلا می‌توانید بشنويد.

متن گفتار:

بسم الله الرحمن الرحیم

در خصوص زیارت عاشورا شبهات و ایراداتی که به مرحوم علامه عسکری در خصوص نظر ایشان مطرح بود، یکسری مطالب را خدمت شما عزیزان عرض می‌کنم، امیدواریم که هر کسی به نوبه خودش اگر علاقه‌ای نسبت به مرحوم علامه عسکری دارد بتواند این را جاهای دیگر هم نشر دهد. البته آن‌چه را که من این جا عرض می‌کنم مستنداتش در مرکز علامه عسکری موجود هست. قبل از آن، یک مقدمه مختصری را عرض می‌کنم و آن این که زیارت عاشوراء از دو کتاب مهم و معروف قدیمی نقل شده، یکی کتاب کامل الزیارات جناب ابن قولویه قمی و دیگری در کتاب مصباح المتهجد شیخ الطائفه شیخ طوسی (علیه الرّحمة). و عملا از چهار سند برخودار است. بیان این مطلب هم ضروری است که مبنای متقدمین با متأخرین در پذیرش و یا ردّ یک روایت، یا به تعبیر دیگر در صحیح و ضعیف بودن روایت متفاوت است. در میان علمای متقدم ملاک صحّت روایات، وثوق به صدور بوده، چون که متقدمین به دلیل این که به زمان حضور ائمه نزدیک‌تر بوده‌اند، قرائن و ادله کافی برای ضمیمه کردن روایت برای آن‌ها وجود داشته و خلاصه وثوق به صدور یا عدم صدور روایات برای آن‌ها کار چندان مشکلی نبوده است. اما در مورد علماء متأخر این جوری نیست. بیشتر دیدگاه علمای متأخر نظر به راویان و توثیق آن‌ها متمرکز می‌شود. البته این را هم بگوییم که در قطعی الصدور بودن این زیارت مهم و مؤثر از سوی امام معصوم برای ما هیچ شک و شبهه‌ای وجود ندارد. این مقدمه را داشته باشیم. حالا برویم سر مرحوم علامه عسکری (ره) در خصوص زیارت عاشوراء. اول این را بگویم که مرحوم علامه عسکری نسبت به اصل زیارت عاشوراء هیچ شک و شبهه‌ای نداشت و ما هیچ وقت یادمان نمی‌رود که ایشان هر سال دهه محرم که مراسم عزاداری حضرت اباعبدالله الحسین (ع) را برگزار می‌کردند، مقید بودند که اول جلسه و مجلس حتما زیارت عاشوراء خوانده بشود و بعدا ایشان سخنرانی خودشان را آغاز می‌کردند حتی در برخی از موارد ایشان برای به اصطلاح به قصد استشفاء زیارت عاشوراء می‌خواندند و حتما می‌سپردند که زیارت عاشوراء خوانده شود برای سلامتی و رفع بیماری. تا این حد ایشان نسبت به زیارت عاشوراء اعتقاد راسخ داشتند. اما آن‌چه که مرحوم علامه عسکری در خصوص زیارت عاشوراء مطرح کردند در واقع مربوط می‌شود به یک سطر از زیارت عاشوراء، بنا بر آن نسخه‌هایی که الان در کتاب شریفِ مفاتیح الجنان آمده. مرحوم شیخ طوسی در کتابِ مصباح المتهجد به نقل از کتاب کامل الزیارات ابن قولویه که در کتابِ مفاتیح الجنان (همان‌طور که عرض کردم) آمده، در یک بخشی از زیارت عاشوراء این جوری نقل می‌کند که:

«اللهم خصَّ أنتَ أوّل ظالم باللعن منّي و ابدأ به أولاً ثم العن الثاني و الثالث و الرابع اللهم العن یزید خامسا…»

مرحوم علامه عسکری یک ایراد ادبیاتی و ایراد متنی بر این فراز از زیارت عاشوراء دارند. اولا وقتی که امام معصوم می‌فرماید که: «خصّ أنت أوّل ظالم…» سؤال این‌جاست که آیا بر اساس این فراز از دعاء، ظالمی غیر از ظالم آل محمد (ص) قصد شده؟ یعنی بگوییم ظالم مطلق؟ که اگر این جوری باشد امری خلاف سوابق سیاقی روایات به شمار می‌آید. مطلب دیگر این که کلمه «اولاً» در این فراز که می‌گوید: «أوّل ظالم باللعن منّي و ابدأ به أولاً» این کلمه «أولاً» از جهت لفظی نکره است که اگر بخواهیم در معنای فارسی آن توجه کنیم این جوری می‌شود که: «من از درگاه پروردگارم می‌خواهم در خصوص یک اوّلی لعن را شروع کند…» خوب! چون «اولاً» نکره است پس «یک اولی» معنا می‌شود و این چیز نامعقولی است که «یک اولی» مورد خطاب قرار گرفته باشد. دوما اگر هم بگوییم این «اولا» هم صحیح باشد – بر فرض محال-، چرا کلمه «دومی» و «سومی» و «چهارمی» همراه با الف و لام عهد آمده که می‌گوید: «ثم العن الثاني و الثالث و الرابع…»؟ «اولا» نکره است اما «ثانی و ثالث و رابع» خودش با الف و لام عهد آمده. این یک مطلب. اما از طرف دیگر با توجه به بررسی نسخه‌های خطی قبل از سال ۶۵۰ هجری قمری، این سطر به صورت اضافی در زیارت عاشوراء وجود نداشت و در واقع این اتفاق از سال ۶۵۰ قمری به بعد در نسخه مصباح المتهجد شیخ طوسی آورده شده که این اثر شیخ طوسی در واقع دو نسخه می‌شود که یک نسخه با این فراز که «اللهم خصَّ أنتَ أوّل ظالم باللعن منّي…» و نسخه‌های دیگر هم بدون این سطر از دعاء آمده، تا زمان علامه مجلسی (علیه الرحمه)، ایشان در کتابِ زاد المعاد، منحصرا نسخه شیخ طوسی غیر مطابق با کامل الزیارات را نقل می‌کند. و این آمده در کتابِ مفاتیح الجنان که نسخه مشهوری است که همه این را می‌خوانند. بنابراین مرحوم علامه عسکری، هرگز منکر اصل زیارت عاشوراء نبودند بلکه به دلائلی که خدمت شما عرض کردم، در این فراز خاص از زیارت عاشوراء تشکیک نمودند. خلاصه مطلب این که اگر کسی می‌خواهد متن اصلی زیارت عاشوراء را مطالعه بکند، می‌تواند به کتاب کامل الزیارات مرحوم ابن قولویه مراجعه کند که مرحوم علامه عسکری به سند آن کتابِ «کامل الزیارات» زیارت عاشوراء با سند صحیح را در کتابِ «منتخب الأدعیه» خودشان آوردند. می‌توانید زیارت عاشورائی که مرحوم علامه عسکری در کتابشان (منتخب الادعیه) نقل می‌کنند مطالعه بکنید. و این کتاب چیز جدید نیست. مرحوم علامه عسکری بیش از چهل سال قبل این کتابِ «منتخب الأدعیه» را تهیه کردند البته إن‌شاءالله در «مرکز العلامة العسکری للدراسات الإسلامية» یکسری اضافات بر این کتاب خواهد بود که به دست خط مرحوم علامه عسکری است و إن‌شاءالله در چاپّ جدیدش به جامعه اسلامی و مؤمنین عرضه خواهد شد. و السلام.

متن زیارت عاشوراء از کتاب «کامل الزیارات»

متن زیارت عاشوراء از کتاب «کامل الزيارات» ابن قولویه که در کتاب «منتخب الأدعية» علامه عسکری نقل شده است:

السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ رَسُولِ اللَّهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا خِيَرَةَ اللَّهِ وَ ابْنَ خِيَرَتِهِ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ ابْنَ سَيِّدِ الْوَصِيِّينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ابْنَ فَاطِمَةَ سَيِّدَةِ نِسَاءِ الْعَالَمِينَ السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا ثَارَ اللَّهِ وَ ابْنَ ثَارِهِ وَ الْوِتْرَ الْمَوْتُورَ السَّلَامُ عَلَيْكَ وَ عَلَى الْأَرْوَاحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنَائِكَ وَ أَنَاخَتْ بِرَحْلِكَ عَلَيْكُمْ مِنِّي جَمِيعاً سَلَامُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ لَقَدْ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ وَ جَلَّتِ الْمُصِيبَةُ بِكَ عَلَيْنَا وَ عَلَى جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ فَلَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً أَسَّسَتْ أَسَاسَ الظُّلْمِ وَ الْجَوْرِ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً دَفَعَتْكُمْ عَنْ مَقَامِكُمْ وَ أَزَالَتْكُمْ عَنْ مَرَاتِبِكُمُ الَّتِي رَتَّبَكُمُ اللَّهُ فِيهَا وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً قَتَلَتْكُمْ- وَ لَعَنَ اللَّهُ الْمُمَهِّدِينَ لَهُمْ بِالتَّمْكِينِ مِنْ [قِتَالِكَ‏] قِتَالِكُمْ بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ وَ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ فَلَعَنَ اللَّهُ آلَ زِيَادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ وَ لَعَنَ اللَّهُ بَنِي أُمَيَّةَ قَاطِبَةً وَ لَعَنَ اللَّهُ ابْنَ مَرْجَانَةَ وَ لَعَنَ اللَّهُ عُمَرَ بْنَ سَعْدٍ وَ لَعَنَ اللَّهُ شَمِراً وَ لَعَنَ اللَّهُ أُمَّةً أَسْرَجَتْ وَ أَلْجَمَتْ وَ تَهَيَّأَتْ لِقِتَالِكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ بِأَبِي أَنْتَ وَ أُمِّي لَقَدْ عَظُمَ مُصَابِي بِكَ فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِي أَكْرَمَ مَقَامَكَ أَنْ يُكْرِمَنِي بِكَ وَ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِكَ مَعَ إِمَامٍ مَنْصُورٍ مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ ص اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي وَجِيهاً عِنْدَكَ بِالْحُسَيْنِ [بِالْحُسَيْنِ عِنْدَكَ‏]- فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ يَا سَيِّدِي يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى وَ إِلَى رَسُولِهِ وَ إِلَى أَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ وَ إِلَى فَاطِمَةَ وَ إِلَى الْحَسَنِ وَ إِلَيْكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْكَ وَ سَلَّمَ وَ عَلَيْهِمْ بِمُوَالاتِكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكَ وَ مِمَّنْ قَاتَلَكَ وَ نَصَبَ لَكَ الْحَرْبَ وَ مِنْ جَمِيعِ أَعْدَائِكُمْ وَ بِالْبَرَاءَةِ مِمَّنْ أَسَّسَ الْجَوْرَ وَ بَنَى عَلَيْهِ بُنْيَانَهُ وَ أَجْرَى ظُلْمَهُ وَ جَوْرَهُ عَلَيْكُمْ وَ عَلَى أَشْيَاعِكُمْ بَرِئْتُ إِلَى اللَّهِ وَ إِلَيْكُمْ مِنْهُمْ وَ أَتَقَرَّبُ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ إِلَيْكُمْ بِمُوَالاتِكُمْ وَ مُوَالاةِ وَلِيِّكُمْ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَعْدَائِكُمْ وَ مِنَ النَّاصِبِينَ لَكُمُ الْحَرْبَ وَ الْبَرَاءَةِ مِنْ أَشْيَاعِهِمْ وَ أَتْبَاعِهِمْ إِنِّي سِلْمٌ لِمَنْ سَالَمَكُمْ وَ حَرْبٌ لِمَنْ حَارَبَكُمْ- وَ وَلِيُّ [مُوَالٍ‏] لِمَنْ وَالاكُمْ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاكُمْ فَأَسْأَلُ اللَّهَ الَّذِي أَكْرَمَنِي بِمَعْرِفَتِكُمْ- وَ مَعْرِفَةِ أَوْلِيَائِكُمْ وَ رَزَقَنِي الْبَرَاءَةَ مِنْ أَعْدَائِكُمْ أَنْ يَجْعَلَنِي مَعَكُمْ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ وَ أَنْ يُثَبِّتَ لِي عِنْدَكُمْ قَدَمَ صِدْقٍ فِي الدُّنْيَا وَ الْآخِرَةِ- وَ أَسْأَلُهُ أَنْ يُبَلِّغَنِي الْمَقَامَ الْمَحْمُودَ لَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ وَ أَنْ يَرْزُقَنِي طَلَبَ ثَارِكُمْ- مَعَ إِمَامٍ مَهْدِيٍّ نَاطِقٍ لَكُمْ وَ أَسْأَلُ اللَّهَ بِحَقِّكُمْ وَ بِالشَّأْنِ الَّذِي لَكُمْ عِنْدَهُ- أَنْ يُعْطِيَنِي بِمُصَابِي بِكُمْ أَفْضَلَ مَا أَعْطَى مُصَاباً بِمُصِيبَةٍ [بِمُصِيبَتِهِ‏] أَقُولُ إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ يَا لَهَا مِنْ مُصِيبَةٍ مَا أَعْظَمَهَا وَ أَعْظَمَ رَزِيَّتَهَا فِي الْإِسْلَامِ- وَ فِي جَمِيعِ أَهْلِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ [الْأَرَضِينَ‏] اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي فِي مَقَامِي هَذَا مِمَّنْ‏ تَنَالُهُ مِنْكَ صَلَوَاتٌ وَ رَحْمَةً وَ مَغْفِرَةٌ اللَّهُمَّ اجْعَلْ مَحْيَايَ مَحْيَا مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ مَمَاتِي مَمَاتَ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ ص اللَّهُمَّ إِنَّ هَذَا يَوْمٌ تَنَزَّلَتْ [تَنْزِلُ‏] فِيهِ اللَّعْنَةُ عَلَى آلِ زِيَادٍ وَ آلِ أُمَيَّةَ وَ ابْنِ آكِلَةِ الْأَكْبَادِ اللَّعِينِ بْنِ اللَّعِينِ عَلَى لِسَانِ نَبِيِّكَ فِي كُلِّ مَوْطِنٍ وَ مَوْقِفٍ وَقَفَ فِيهِ نَبِيُّكَ ص اللَّهُمَّ الْعَنْ أَبَا سُفْيَانَ وَ مُعَاوِيَةَ وَ عَلَى يَزِيدَ بْنِ مُعَاوِيَةَ اللَّعْنَةَ أَبَدَ الْآبِدِينَ اللَّهُمَّ فَضَاعِفْ عَلَيْهِمُ اللَّعْنَةَ أَبَداً لِقَتْلِهِمُ الْحُسَيْنَ ع اللَّهُمَّ إِنِّي أَتَقَرَّبُ إِلَيْكَ فِي هَذَا الْيَوْمِ فِي مَوْقِفِي هَذَا وَ أَيَّامِ حَيَاتِي بِالْبَرَاءَةِ مِنْهُمْ وَ اللَّعْنَةِ [بِاللَّعْنِ‏] عَلَيْهِمْ وَ بِالْمُوَالاةِ لِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ وَ أَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ- ثُمَّ تَقُولُ مِائَةَ مَرَّةٍ- اللَّهُمَّ الْعَنْ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ حَقَّ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ [آلِ مُحَمَّدٍ حُقُوقَهُمْ‏] وَ آخِرَ تَابِعٍ لَهُ عَلَى ذَلِكَ اللَّهُمَّ الْعَنِ الْعِصَابَةَ الَّتِي حَارَبَتِ [جَاهَدَتِ‏] الْحُسَيْنَ وَ شَايَعَتْ وَ بَايَعَتْ [تَابَعَتْ‏] أَعْدَاءَهُ عَلَى قَتْلِهِ وَ قَتْلِ أَنْصَارِهِ اللَّهُمَّ الْعَنْهُمْ جَمِيعاً- ثُمَّ قُلْ مِائَةَ مَرَّةٍ- السَّلَامُ عَلَيْكَ يَا أَبَا عَبْدِ اللَّهِ وَ عَلَى الْأَرْوَاحِ الَّتِي حَلَّتْ بِفِنَائِكَ وَ أَنَاخَتْ بِرَحْلِكَ عَلَيْكُمْ مِنِّي سَلَامُ اللَّهِ أَبَداً مَا بَقِيتُ وَ بَقِيَ اللَّيْلُ وَ النَّهَارُ وَ لَا جَعَلَهُ اللَّهُ آخِرَ الْعَهْدِ مِنْ زِيَارَتِكُمْ السَّلَامُ عَلَى الْحُسَيْنِ وَ عَلَى عَلِيِّ بْنِ الْحُسَيْنِ وَ عَلَى أَصْحَابِ الْحُسَيْنِ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِينَ- ثُمَّ تَقُولُ مَرَّةً وَاحِدَةً- اللَّهُمَّ خُصَّ أَنْتَ أَوَّلَ ظَالِمٍ ظَلَمَ آلَ نَبِيِّكَ بِاللَّعْنِ ثُمَّ الْعَنْ أَعْدَاءَ آلِ مُحَمَّدٍ مِنَ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ اللَّهُمَّ الْعَنْ يَزِيدَ وَ أَبَاهُ وَ الْعَنْ عُبَيْدَ اللَّهِ بْنَ زِيَادٍ وَ آلَ مَرْوَانَ وَ بَنِي أُمَيَّةَ قَاطِبَةً إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ- ثُمَّ تَسْجُدُ سَجْدَةً تَقُولُ فِيهَا- اللَّهُمَّ لَكَ الْحَمْدُ حَمْدَ الشَّاكِرِينَ عَلَى مُصَابِهِمْ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى عَظِيمِ مُصَابِي وَ رَزِيَّتِي فِيهِمْ اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي شَفَاعَةَ الْحُسَيْنِ يَوْمَ الْوُرُودِ وَ ثَبِّتْ لِي قَدَمَ صِدْقٍ عِنْدَكَ مَعَ الْحُسَيْنِ وَ أَصْحَابِ الْحُسَيْنِ الَّذِينَ بَذَلُوا مُهَجَهُمْ- دُونَ الْحُسَيْنِ ع صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِمْ أَجْمَعِين‏

«منبع: کامل الزیارات، جعفر بن محمد ابن قولویه (وفات: ۳۶۷ قمری)، چاپ ۱۳۵۶ شمسی، نجف اشرف، نشر دار المرتضوية، صفحات: ۱۷۶-۱۷۹»